Osoba niepełnosprawna czy osoba z niepełnosprawnością? Konsekwencje niejawnej polisemii
Słowa kluczowe
przydawka gatunkowa
styl Person First
styl Identity First
coverage
Jak cytować
Abstrakt
W artykule przedstawia się hipotezę wyjaśniającą niejednorodność preferencji użytkowników języka polskiego odnośnie do wyrażeń osoba niepełnosprawna i osoba z niepełnosprawnością. Hipoteza ta polega na dostrzeżeniu potencjalnej wieloznaczności określenia z przydawką gatunkową i negatywnego wartościowania wynikającego z budowy słowotwórczej samego przymiotnika oraz subsekcyjnego odczytania przydawki gatunkowej. Podstawę teoretyczną rozważań stanowią wybrane metody analizy polskich przydawek gatunkowych, elementy gramatyki konstrukcji oraz inne tezy językoznawstwa kognitywnego. Wielość zastosowanych aparatów wynika z wieloaspektowości badanego zjawiska. Uzasadnieniem hipotez na temat dostępnych odczytań obu opisywanych wyrażeń są wypowiedzi osób będących desygnatami obu wyrażeń.
Bibliografia
American Psychological Association 1994: Publication Manual of the American Psychological Association, 4 wyd., American Psychological Association.
Zobacz w Google Scholar
Bielska B. 2020: „Prawo do nieoznaczania”. O języku w badaniach i o kilku sposobach budowania zespołów, które mogą ten język poprawić, „Przegląd Socjologiczny” LXIX, nr 3, s. 169–188.
Zobacz w Google Scholar
Bierzanowska K. 2018: Osoba z niepełnosprawnością, „Studia de Cultura”, t. 10, nr 1, s. 17.
Zobacz w Google Scholar
Bilnicka A. 2018: Osoba niepełnosprawna vs osoba z niepełnosprawnością, „Studia de Cultura”, t. 10, nr 1, s. 19.
Zobacz w Google Scholar
Coulson S. 1997: Semantic Leaps: The role of Frame-shifting and Conceptual Blending in Meaning Construction, rozprawa doktorska, University of California, San Diego (maszynopis).
Zobacz w Google Scholar
Fauconnier G., Turner M. 2002: The Way We Think. Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities, Basic Books, New York.
Zobacz w Google Scholar
Fauconnier G., Turner M. 2003: Polysemy and conceptual blending, [w:] B. Nerlich, V. Herman, Z. Todd, D. Clarke (red.), Polysemy: Flexible Patterns of Meaning in Mind and Language, Mouton de Gruyter, Berlin–New York, s. 79–94.
Zobacz w Google Scholar
Felten L., Lassourd A. 2020: Le handicap: une culture identitaire complexe (online: https://www.growthinktank.org/wp-content/uploads/2020/12/A-FAIRE-deadline-1_12-Le-handicap-_-culture-identitaire-complexe.pdf, dostęp: 30 marca 2024).
Zobacz w Google Scholar
Galasiński D. 2013: Osoby niepełnosprawne czy z niepełnosprawnością?, „Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania”, nr 4 (9), s. 3–6.
Zobacz w Google Scholar
Giełda M. 2015: Pojęcie niepełnosprawności, [w:] M. Giełda, R. Raszewska-Skałecka (red.), Prawno-administracyjne aspekty sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 17–32.
Zobacz w Google Scholar
Goldberg A. 2019: Explain Me This. Creativity, Competition, and the Partial Productivity of Constructions, Princeton University Press, Princeton.
Zobacz w Google Scholar
Grech L., Koller D., Olley A. 2023: Furthering the person-first versus identity-first language debate, „Australian Psychologist”, t. 58, nr 4, s. 223–232 (online: https://doi.org/10.1080/00050067.2023.2192863).
Zobacz w Google Scholar
Guth L., Murphy L. 1998: People first language in middle and high schools: usability and readability, „The Clearing House”, t. 72, nr 2, s. 115–117.
Zobacz w Google Scholar
Halmari H. 2011: Political correctness, euphemism, and language change: The case of ‘people first’, „Journal of Pragmatics”, t. 43, nr 3, s. 828–840.
Zobacz w Google Scholar
Hilpert M. 2019: [rev.] Goldberg, Adele E. 2019. Explain Me This. Creativity, Competition, and the Partial Productivity of Constructions, „LaMiCuS”, t. 3, s. 177–184 (online: https://doi.org/10.32058/LAMICUS-2019-01).
Zobacz w Google Scholar
Huerta Solano C., Lara Garcia B., Almaraz Cortes B., Meza Chavolla S., Gutierrez Cruz S., Macías Espinoza F. 2021: Paradigmas de la discapacidad y su vigilancia epistemológica, „Revista Argentina de Educación Superior”, t. 13, nr 23, s. 119–135.
Zobacz w Google Scholar
Kerr D. 2006: Mal nommer, c’est discriminer. Une comparaison entre France et Grande-Bretagne, „VST – Vie sociale et traitements”, t. 92, s. 71–81.
Zobacz w Google Scholar
Kocejko M. 2018: Nic o nas bez nas? Zaangażowanie ruchu osób z niepełnosprawnościami w monitoring wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w Polsce. Studium przypadku, „Studia z Polityki Publicznej”, t. 5, nr 4 (20), s. 9–21.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 2021a: Etyczność języka w komunikacji, [w:] Poradnik: jak mówić i pisać o grupach narażonych na dyskryminację (online: https://etykajezyka.pl/etyka-jezykowa-i-komunikacja-niedyskryminacyjna, dostęp: 2 lutego 2024).
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 2021b: Komunikacja inkluzywna. Odpowiedzialność za słowa, [w:] Poradnik: jak mówić i pisać o grupach narażonych na dyskryminację (online: https://etykajezyka.pl/komunikacja-inkluzywna-odpowiedzialnosc-za-slowo/, dostęp: 2 lutego 2024).
Zobacz w Google Scholar
Liebowitz C. 2015: I am disabled: on identity-first versus people-first language (online: https://thebodyisnotanapology.com/magazine/i-am-disabled-on-identity-first-versus-people-first-language/ dostęp: 3 lutego 2023).
Zobacz w Google Scholar
Linde-Usiekniewicz J. 2013: A position on classificatory adjective in Polish, „Studies in Polish Linguistics”, t. 8, nr 3, s. 103–126 (online: https//doi.org/10.4467/23005920SPL.13.006.1541).
Zobacz w Google Scholar
Linde-Usiekniewicz J. 2020: Conceptual blends in Polish anti-refugee rhetoric, „Cognitive Linguistics”, t. 31, nr 4, s. 647–675 (online: https://doi.org/10.1515/cog-2019-0009).
Zobacz w Google Scholar
Llorente A. 2023: “Odio la palabra inclusión. Yo ya estoy acá, no quiero que me incluyan en ningún lado”: Julia Risso, locutora y activista “disca” (online: https://www.bbc.com/mundo/noticias-65714589, dostęp: 9 września 2023).
Zobacz w Google Scholar
Łaziński M. 2021: Wyrażenia „osoba niepełnosprawna” i „osoba z niepełnosprawnością” (dostęp: 21 listopada 2023, strona obecnie niedostępna).
Zobacz w Google Scholar
McNally L., Boleda G. 2004: Relational adjectives as properties of kinds, „Empirical Issues in Formal Syntax and Semantics”, t. 5, s. 179−196.
Zobacz w Google Scholar
Neurospektrum możliwości 2023: Osoba pełnosprawna czy z niepełnosprawnościami (online: https://neurospektrum-mozliwosci.blogspot.com/2023/12/osoba-niepenosprawna-czy-z.html, dostęp: 13 marca 2024).
Zobacz w Google Scholar
Pamuła N., Szarota M., Usiekniewicz M. 2018: „Nic o nas bez nas”, „Studia de Cultura”, t. 10, nr 1, s. 4–12.
Zobacz w Google Scholar
Pohl P. 2018: Osoba niepełnosprawna czy osoba z niepełnosprawnością, „Studia de Cultura”, t. 10, nr 1, s. 26.
Zobacz w Google Scholar
Retief M., Letšosa R. 2018: Models of disability: A brief overview, „HTS Teologiese Studies/ Theological Studies”, t. 74, nr 1 (online: https://doi.org/ 10.4102/hts.v74i1.4738).
Zobacz w Google Scholar
Roy I. 2010: Deadjectival nominalizations and the structure of the adjective, [w:] A. Alexiadou, M. Rathert (red.), The Syntax of Nominalizations Across Languages and Frameworks, de Gruyter, Amsterdam, s. 129–158.
Zobacz w Google Scholar
Rutkowski P. 2009: Fraza przedimkowa w polszczyźnie, nakładem Wydziału Polonistyki, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Sharif A., McCall A., Roces Bolante K. 2022: Should I say “disabled people” or “people with disabilities”? Language preferences of disabled people between identity- and person-first language (online: https://doi.org/10.1145/3517428.3544813).
Zobacz w Google Scholar
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN (online: https://sjp.pwn.pl/).
Zobacz w Google Scholar
Tabakowska E. 2001: O szyku wyrazów w obrębie wyrażeń argumentowych przedmiotowych, „Prace Filologiczne” XLV, s. 577–590.
Zobacz w Google Scholar
Taboas A., Doepke K., Zimmerman C. 2023: Preferences for identity-first versus person-first language in a US sample of autism stakeholders, „Autism”, t. 27, nr 2, s. 565–570.
Zobacz w Google Scholar
Tkaczyk M. 2024: wpis na Facebooku z kwietnia 2024 (online: https://www.facebook.com/share/p/A98XTHTpvBGfnEFv/?mibextid=WC7FNe, dostęp: 3 kwietnia 2024).
Zobacz w Google Scholar
Wągiel M. 2014: From kinds to objects: Prenominal and postnominal adjectives in Polish, [w:] L. Veselovská, M. Janebová (red.), Complex Visibles Out There. Proceedings of the Olomouc Linguistic Colloquium 2014: Language Use and Linguistic Structure, Palacký University, Olomouc, s. 457–476.
Zobacz w Google Scholar
Żuchowska-Skiba D. 2018: Integracja, emancypacja czy afirmacja? Tożsamości osób z niepełnosprawnościami we współczesnej Polsce, „Przegląd Socjologii Jakościowej” XIV, nr 3, s. 12–28 (doi: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.14.3.02).
Zobacz w Google Scholar