Analiza składniowo-semantyczna czasowników przydarzyć się, przytrafić się, wypaść: różnice i podobieństwa
Słowa kluczowe
znaczenie
jednostka języka
czasownik
zdarzenie
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony analizie składniowo-semantycznej i porównawczej trzech jednostek języka: [coś] przydarzyło się [komuś], [coś] przytrafiło się [komuś] i wypadło [komuś] [coś (z)robić]. W trakcie badań wykorzystano różne metody, głównie metodę stawiania hipotez i ich weryfikacji za pomocą testów sprzecznościowych. Ustalono, że jednostki [coś] przydarzyło się [komuś] i [coś] przytrafiło się [komuś] są względem siebie synonimiczne, z trzecią zaś łączy je relacja bliskoznaczności. Ten fakt wyjaśnia, dlaczego w niektórych kontekstach wszystkie trzy wyrażenia mogą zastępować się nawzajem, a w innych – przekazujących więcej semantycznych szczegółów o zdarzeniu – nie. Wyniki badań przedstawiono w formie eksplikacji znaczeń analizowanych jednostek.
Bibliografia
Apresjan J. 1974/2000: Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, wyd. drugie, przeł. Z. Kozłowska, A. Markowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Bartmiński J., Tokarski R. (red.) 1993: O definicjach i definiowaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski A. 1976: O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 356–364.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski A. 1978: Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych, [w:] M. Szymczak (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 17–30.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski A. 1987: Obiekty leksykograficzne a jednostki języka, [w:] Z. Saloni (red.), Studia z polskiej leksykografii współczesnej, tom II, Dział Wydawnictw Filii Uniwersytetu Warszawskiego, Białystok, s. 13–34.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski A. 1988: Język w słowniku. Desiderata semantyczne do wielkiego słownika polszczyzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski A. 1993: O proporcjonalności w języku i jej warunkach, [w:] R. Huszcza, J. Linde-Usiekniewicz, J. Sambor (red.), Językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne. Tom poświęcony pamięci Adama Weinsberga, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 59–75.
Zobacz w Google Scholar
Danielewiczowa M. 2002: Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Danielewiczowa M. 2021: Aspekt tematyczny w informacyjnej strukturze wypowiedzi. Rozszerzanie i integracja wiedzy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
DSS: A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Dystynktywny słownik synonimów, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2004.
Zobacz w Google Scholar
Grochowski M. 1980: Pojęcie celu. Studia semantyczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Grochowski M. 1988: Podstawowe zasady definiowania wyrażeń w słowniku jednojęzycznym, [w:] W. Lubaś (red.), Wokół słownika współczesnego języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 45–62.
Zobacz w Google Scholar
Grochowski M. 1993: Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
MSJP: Mały słownik języka polskiego, red. E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Zobacz w Google Scholar
PSWP: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1994–2005.
Zobacz w Google Scholar
Saussure de F. 2004: Szkice z językoznawstwa ogólnego, przeł. M. Danielewiczowa, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
SEJP: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
SJPDun: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996.
Zobacz w Google Scholar
SJPSzym: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981.
Zobacz w Google Scholar
SSGCzP: Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich, red. K. Polański, t. 1–5, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1980–1992.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar
Wierzbicka A. 2006: Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
WSEHJP: K. Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: www.wsjp.pl/, dostęp: 1 listopada 2023 – 31 grudnia 2023).
Zobacz w Google Scholar
Zemlanaja N. 2023: O tym, co nam się przydarza i jaki mamy na to wpływ. Analiza składniowo-semantyczna czasownika przydarzyć się, „Język Polski” CIII, z. 4, s. 22–35.
Zobacz w Google Scholar